Kopuła Brunelleschi'ego zapoczątkowała architekturę renesansu.
Budowa katedry w Florencji
W 1296 (lub 1298) położono kamień węgielny pod budowę trójnawowej katedry ze sklepieniami krzyżowymi, prezbiterium na planie trójlistnym z pięcioma konchami apsydalnymi i olbrzymią kopułą na skrzyżowaniu nawy głównej z transeptem [kontur pomarańczowy na planie]. Nowa budowla zastąpiła wyburzoną wcześniej katedrę Santa Reperata [kontur różowy na planie].
Wyjaśnienie powyższego tekstu:
Katedra posiada 3 nawy - główną i 2 boczne; w nawie głównej współcześnie stoją zwykle dwa rzędy ławek a między nimi jest przejście prowadzące do ołtarza. Jeśli w kościele są nawy boczne to mówimy o kościele trójnawowym - nawy boczne można łatwo rozpoznać gdyż biegną po bokach nawy głównej i są od niej rozdzielone kolumnami lub filarami.
Kościoły rzymsko-katolickie były budowane na planie krzyża łacińskiego, który postał z przecięcia nawy głównej z "nawą poprzeczną" czyli transeptem. Na ich przecięciu zwykle znajdowała się kopuła lub wieża.
Prezbiterium to część dla duchowieństwa (ołtarz, ambona oraz stalle czy bardzo ozdobne ławy dla księży lub zakonników). Przezbiterium trójlistne przypomina na planie liścia bo składa się z trzech absyd ( pół kolistych wnęk, które stanową przedłużenie trzech naw). Każda z absyd posiada pięć wnęk czyli konch.
Katedrę Santa Maria del Fiore (Katedra Matki Boskiej Kwietnej] budowało kilku architektów m .in.
Arnolfo di Cambio, Giotto, Andrea Pisano, Francesco Talenti.
Francesco Talenti powiększył plan katedry w 1367 roku. W 1415 roku ukończono budowę ogromnego bębna pod przyszłą kopułę. Średnica zewnętrzna kopuły wynosi 45,4 metrów czyli więcej niż średnica kopuły Bazylijki św. Piotra w Rymie ( zbudowana póltora wieku później o średnicy 42m).
Kopuły o takiej rozpiętości nie zbudowano od czasu Panteonu ( Starożytny Rzym, 125 r. n. e. średnica kopuły ok. 42 m)
W tym momencie pojawiły się problemy techniczne - jak zbudować kopułę o tak wielkiej rozpiętości ?
Kopuła miała wspierać się na ośmiokątnym bębnie o wysokości 13 m od sklepienia nawy głównej czyli 66 m od posadzki więc z tego względu nie można było zastosować drewnianych rusztowań bo nie starczyło by na nie drewna z całej Toskanii. Nie można było też niczym podeprzeć murów zanim chwyci zaprawa.
Ogłoszono konkurs na projekt kopuły katedry. Zwycięzca miał otrzymać 200 złotych florentynów.
Do konkursu przystąpił Brunelleschi i Ghilberti. Zrobili drewnianą makietę wielkości pieca chlebowego, następnie model z cegieł i zaprawy - cały czas utrzymywał w tajemnicy jak zamierza ją wznieść.
Kopuła Bruneleschiego i Ghilbertiego miała być konstrukcją samonośną czyli bez rusztowań. Filippo Bruneleschi gdy przedstawił szczegóły projektu zarządowi budowy został wyśmiany i siłą wyrzucony z sali [Ghilberthi był bardziej politycznie lubiany].
Dopiero po spisaniu szczegółowego planu poszczególnych etapów budowy, wybudowaniu tą samą metodą kopuły w kaplicy Ridolfiego udowodnił wykonalność przedsięwzięcia.
Bruneleschi wymyślił zbudowanie kopuły składającej się z dwóch kopuł nałożonych na siebie połączonych pierścieniami - dzięki czemu kopuła była lżejsza bo częściowo pusta w środku oraz będzie stanowiła swoje własne rusztowanie i utrzyma się na każdym etapie zamykania się krzywizny dzięki rozpierającym je siłom bocznym.
W końcu zarząd katedry mianował go głównym budowniczym kopuły ale tylko do wysokości 12 łokci, od której mury wyraźnie zaczynały się zaginać do wewnątrz. W razie powodzenia miał dokończyć dzieła.
Kopuła Santa Maria del Fiore nie jest półkulą lecz ośmioboczną czaszą. Składa się z dwóch czas które są nałożone na siebie i na każdym poziomie równoległe - powłoki kopuły podtrzymuje i wiąże ze sobą murowany szkielet, który składa się z kratownicy poziomych i pionowych przypór. W przestrzeni między powłokami kopuły biegną do dziś używane schody prowadzące na szczyt kopuły.
Ghilberti szybko okazał się bardzo niekompetentnym współpracownikiem więc szybko zorientowano się kto faktycznie pracuje na budowie. Mimo tego Bruneleschi musiał się męczyć z Ghilbertim 18 lat.
Nie tylko nowatorski był sam projekt budowy ale też:
- konstrukcja rusztowań wspartych na gzymsie bębna i ustabilizowanie na występach u jego wieńca.
- narzędzia - cęgi do ciosów, wielokrążki, kleszcze, kołowrót
- metody murowania - po pierwsze kopuła w najszerszym miejscu budowana była z kamienia - im wyżej tym zastępowano kamień lżejszymi materiałami: tawertynem i cegłą. Po drugie kopuła była budowana z poziomych bloków [tak jak się współcześnie buduje z cegieł] układanych jeden nad drugim. Dodatkowo z każdego rogu ośmiokątnego bębna wychodziło pasmo z cegieł układanych pod kątem. Pasma jodełkowe spiralnie pięły się go góry i łączyły na zwieńczeniu. Podczas budowy cegły układane pod kątem musiały zawsze wystawać poza poziom muru gdyż ich rolą było dociskanie poziomych warstw muru i stabilizowanie konstrukcji.
interaktywny plan kopuły:
http://ngm.nationalgeographic.com/2014/02/il-duomo/cutaway-interactive
więcej na ten temat:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Architektura_renesansuhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Filippo_Brunelleschi
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz